تماس با ما :
استفاده از جایگزین شیر برای به حداکثر رساندن نرخ رشد اولیه – نوشته دکتر رابرت.بی.کوربت
دامپزشک و مشاور سلامت گله های شیری
مترجم و ویراستار علمی: آقایان مهندس سعید زهتاب و مهندس حمید رضا کامیارنژاد
جایگزین های شیر از نظر پروتئین و چربی تفاوت زیادی دارند. نوع و کیفیت عناصر تشکیل دهنده نیز بسیار متفاوت است. تولید کنندگان محصولات لبنی باید با ترکیبات و آنالیز جایگزین شیر آشنایی داشته باشند تا از صحت مواد مورد نیازشان اطمینان یابند.
جایگزین های شیر سنتی
گرانترین بخش جایگزن شیر پروتئین است. کیفیت پروتئین جایگزین شیر توسط دو عامل درصد پروتئین و منبع تامین کننده آن تعیین می شود. جایگزین شیر پر کفیت دارای ۲۰ تا ۲۲ درصد پروتئین با منبع اصلی شیر و یا محصولات جانبی حاصل از فرآوری شیر است. از جمله این منابع می توان به شیر خشک، پروتئین آب پنیر ، کازئین سدیم، پودر آب پنیر و پودر چربی شیر اشاره کرد. در گذشته شیر خشک منبع اصلی تامین پروتئین در جایگزین شیر مصرفی گوساله بود. در سال های اخیر، تقاضا برای شیر خشک مصرف انسانی افزایش یافته و به همین دلیل مصرف شیر خشک حاصل از شیر اولیه نیز افزایش داشته است. بنابران پروتئین حاصل از آب پنیر به عنوان منبع اصلی مد نظر قرار گرفته است. پروتئین شیر به دلیل کیفیت بسیار بالا به راحتی جایگزین سایر منابع پروتئینی می شود.
پروتئین سویا منبع متداول دیگری در جایگزین شیر گوساله است. پروتئین سویای فرآوری نشده شامل تعداد بسیار زیادی از عوامل ضد تغذیه ای یا به اختصار ANF می باشد. این ANF ها در اثر آنزیم های معمول به گونه هایی از قند و گلکوپروتئین تبدیل می شوند که نتیجه آن کاهش جذب و صدمه به دیواره روده است. پروتئین سویا همچنین باعث ایجاد واکنش های آلرژیک مشخصی می شود که نتیجه آن خسارت به روده کوچک است.
پروتئین سویا که در جایگزن شیر استفاده می شود از آرد سویا، کنسانتره سویا و پروتئین جدا شده از سویای فرآوری شده است. هر سه این منابع طی پروسه جداسازی پوسته سویا تولید می شوند. آرد سویا در مرحله سایش دانه ها برای جدا سازی پوسته تولید می شود. پروتئین آرد سویا کمترین جذب را دارد ولی با عملیات حرارتی می توان این مشکل را تا حدودی برطرف نمود. پروتئین سویا و کنسانتره سویا بیش ترین ارزش غذایی را برای حیوان دارند و نسبت به آرد سویا جذب بهتری نیز دارند.
گوساله طی ۲ تا ۳ هفته اول بخوبی جذب پروتئین انجام نمی دهد. بنابراین شیر جایگزین حاصل از پروتئین سویا تا قبل از ۳ هفتگی نباید تغذیه شود.
تعدادی از کارخانجات، پروتئین سویایی را تحت نام Glycine max تولید کرده اند که البته نام علمی سویا نیز می باشد. تعدادی دیگر از شرکت ها میزان مشخصی از فیبر را جهت حفظ کیفیت محصول خود اضافه نموده اند. میزان ۰٫۱۵ درصد از فیبر می تواند کیفیت جذب پروتئن را در جایگزین شیر بهبود دهد و به فیبر شیر کامل نزدیک کند. اگرچه پروتئین سویای خالص تاثیر ۱۵/۰ درصد فیبر را در فرایند جذب خنثی می کند. منابع پروتئینی دیگر مانند خون، پلاسما، و آلبومین شیر کمتر در دسترس هستند و فاقد فیبر ۰٫۱۵ درصد می باشند. از طرف دیگر روش برآورد فیبر شیر چندان دقیق نیست و نمی توان براحتی به آن استناد کرد.
میزان چربی شیر جایگزن از ۱۰ تا ۲۰ درصد متغییر است. منبع این چربی ها معمولا پیه یا چربی خوک است. این چربی ها برای بهتر مخلوط شدن با آب و قابلیت هضم آسان بایستی همگن شوند ، بنابراین با عملیات هوموژنیزه کردن و امولسینه شدن این فرایند کامل می شود. بدین منظور از امولسیفایرهایی چون مونو و دی گلیسیرید و لسیتین استفاده می شود.
لاکتوز کربوهیدرات اصلی جاگزین شیر است که براحتی توسط گوساله ۳ هفته ای و حتی جوان تر مصرف می شود. جایگزن شیر هرگز نباید هیچ قندی بجز لاکتوز داشته باشند.
امروزه بسیاری از جایگزین شیرها اثرات دارویی دارند به این معنی که سطوح پایینی از آنتی بیوتیک را درون خود دارند. این آنتی بیوتیک ها در افزایش مقاومت به باکتری های اسهال کمک می کنند. یک مورد از این حالت در زمان اضافه کردن اکسی تتراساکلین به میزان ۵۰ گرم در تن به شیر جایگزین انجام می گردد. با این کار ۱۲٫۵ میلی گرم اکسی تتراسایکلین در جیره غذایی گوساله اضافه می گردد، در حالیکه میزان دوز درمانی این آنتی بیوتیک ۵ میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن می باشد و با این مقدار اضافه شده عملا برای ۵/۱ کیلوگرم وزن بدن آنتی بیوتیک اضافه شده است نه برای یک گوساله ۴۵ کیلوگرمی و مصرف دراز مدت اکسی تتراساکلین با دوز کم منجر به مقاومت آنتی بیوتیکی در بدن حیوان می گردد. باکتری E. coli به آنتی بیوتیک تتراساکلین حتی در دوزهای بالا مقاوم است. با این حال سایر باکتری ها که به صورت عادی در روده گوساله زندگی می کنند به این آنتی بیوتیک حساس هستند. این شرایط تعادل باکتری ها را بر هم زده و باعث بروز بیماری می گردد. نتایج کاملی هنوز برای اثر مفید و یا مضر آنتی بیوتیک به میزان کم در جیره غذای حیوان بدست نیامده است. توصیه می شود در صورت مصرف آنتی بیوتیک در سطوح پایین از مصرف شیر و گوشت حیوان به دلیل باقی ماندن اثر دارو پرهیز شود. در صورتی که گوساله ها برای مصرف گوشت نگهداری می شوند باید دوره پاک بدن از سموم را بگذرانند.
دسته دیگری از شیر های جایگزین برای مقاومت به بیماری کوکسیدوز تنظیم شده اند و تاثر مثبتی بر سلامت حیوان در برابر این بیماری نشان می دهند، محصولاتی مانند Deccox و Bovatec معمول تر بوده و تاثیر خوبی بر بیماری کوکسیدوز می گذارند. البته توصیه می شود از این جایگزین شیرها به همراه استارتر گوساله استفاده شود.
گوساله های تازه متولد شده مقادیر پایینی از ویتامینهای A, E, D را در بدن خود دارند و تغذیه با آغوز پرکیفیت براحتی این مواد را تامین می کند. یک جایگزین شیر با کیفیت می بایست مقادیر کافی از این ویتامین ها را داشته باشد. مقادیر مناسب برای ویتامین A برابر ۱۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ واحد ویتامین D3 برابر ۲۰۰۰ تا ۶۰۰۰ واحد بین المللی و برای ویتامین E ۲۵ تا ۱۲۵ واحد بین المللی می باشد. برای افزایش سیستم ایمنی مقادیر کافی ویتامین C می بایست موجود باشد. حتی در صورت مصرف شیر گاو باید از مکمل کلسیم و آهن استفاده کرد. زیرا چربی شیر از جذب کلسیم جلوگیری کرده و میزان آهن موجود نیز بسیار کم است و نیاز حیوان را برطرف نمی کند.
مصرف آغوز برای گوساله در یک روز اول پس زایمان کاملا ضروری است و برای روز های ۲ و ۳ شدیدا توصیه می شود. پیشنهاد می شود که ۳ لیتر اولین شیر پس از زایمان بلافاصله به تغذیه گوساله برسد و ۳ لیتر بعدی بین ۶ تا ۸ ساعت پس از اولین تغذیه در اختیار گوساله قرار گیرد، تا سه روز اول فقط از شیر مادر برای تغذیه گوساله استفاده شود. ولی می توان از روز های سوم به بعد از جایگزین شیر استفاده نمود. در صورت تغذیه با آغوز مشاهده می شود که حجم مدفوع افزایش یافته ولی بشدت روان است. این امر به دلیل شروع فعالیت روده بزرگ است و این اسهال اولیه برای گوساله مضر نیست. البته در صورتی که این اسهال پس از مدت کوتاهی برطرف نشود منجر به تغییر فلور میکروبی روده شده و در هضم و جذب غذا خلل وارد می کند. در چنین شرایطی گوساله انرژی کافی بدست نمی آورد و از منحنی رشدی خود عقب می ماند.
در هنگام استفاده از جایگزین شیر رعایت نسبت دقیق مواد مغذی بسیار مهم است. شیر کامل دارای ماده خشک ۱۲٫۷ % بوده و با احتساب این ماده خشک میزان پروتئین ۲۷ % و چربی ۳۰ % دارد. البته بیش تر شیرهای جایگزین پروتئین ۲۰ تا ۲۲ درصد و چربی ۱۰ تا ۲۰ درصد دارند که به وضوح کمتر از شیر کامل است.
میزان مصرف شیر جایگزین بسته به تولید کننده محصول متفاوت است و مقداری بین ۸ تا ۱۲ درصد وزن بدن گوساله است. هرچه وزن تولد گوساله بیش تر باشد از درصد مخلوط پایین تری استفاده می کند و برعکس در گوساله های کوچک تر درصد بالاتری را برای تغذیه انتخاب می کنیم. در صنعت، استاندارد بر این است که برای یک گوساله حدود ۳۵ کیلویی، ۱۰% وزن بدن در روز باید تغذیه شود ( ۳ کیلو جایگزین شیر و یا ۳ لیتر در روز). بیشتر دستور العمل ها به این صورت است که حدود ۴۰۰ گرم پودر جایگزین شیر باید در ۳ لیتر آب حل شود تا به میزان ۱۲٫۵% ماده خشک برسد. اگر چه اگر شما ۳ لیتر آب را برابر ۳ کیلوگرم بگیرید و میزان ماده خشک جایگزین شیر را ۹۵ %، در آن صورت در ۳ لیتر محلول جایگزین شیر حدود ۱۱٫۴% ماده خشک بدست می آید. توجه داشته باشید که جایگزین شیر حاوی مقدار کمتری چربی و پروتئین در مقایسه با شیر کامل و همچنین ماده خشک کمتری نیز دارد.
وزن یک گوساله هولشتاین به صورت استاندارد در بدو تولد حدود۴۰ کیلوگرم است. بیش تر گوساله ها در این محدوده وزن قرار دارند البته گوساله های نر تا ۴۵ کیلوگرم نیز وزن دارند. یکی از مشتریان من اخیرا از تعداد ۳۷۵ گوساله نری که داشته است رکورد برداری کرده و میانگین وزن تولد آنها ۴۵ کیلو و کمتر بوده است . بیش تر دامداران سعی می کنند که گوساله را تا ۱۰% وزن با جایگزن شیر تغذیه کنند ولی معمولا گوساله کم تر از این مقدار جایگزین شیر دریافت می کند. اگر ما هر دو سر نمودار وزنی گوساله ها را ملاک قرار دهیم، ۸ تا ۱۲ % وزن، ولی به میزان ۱۰ % وزن مواد محلول استفاده کنیم در حقیقت بازه تغییراتمان حدود ۳۵۰ گرم ماده خشک در روز می شود.
یک گوساله در صورتی که توسط مادر خویش پرستاری شود، به طور طبیعی روزانه ۶ تا ۱۰ بار تغذیه می شود و به این ترتیب ۱۶ تا ۲۴ درصد کل وزن خود را شیر دریافت می کند. در صورتی که وزن گوساله را ۴۷ کیلو در نظر بگیریم یعنی ۸ تا ۱۲ کیلو ماده خشک دریافت می کند. این میزان خوراک را به صورت ۶ تا ۸ لیتر شیر بدست می آورد در صورتی که گوساله صنعتی اگر خوش شانس باشد فقط ۳ لیتر جایگزیین شیر دریافت می کند.جای تعجب است که در صورت تغذیه گوساله با شیر مادر به دلیل ماده خشک بالاتر حیوان ۳۰ تا ۵۰ درصد مواد مغذی بیش تری دریافت می کند ولی اغلب تولید کنندگان با تغذیه شیر جایگزین در حقیقت مواد غذایی کمتری را به گوساله می دهند که باعث حداقل ۵ درصد کاهش مرگ و میر در گوساله می شود؟
دمای محیط نیز بر رشد گوساله تاثیر می گذارد. دمای بدن گوساله ها به صورت استاندارد از ترکیب دو عامل دمای محیط و میزان فعالیت گوساله بدست می آید. این دما برابر دمای دریافتی بدن گوساله از محیط بعلاوه دمای حاصل از مصرف ذخایر بدن، دمای حاصل از واکنش های تغذیه ای، تبخیر آب به صورت تعریق می باشد. این محدوده دمایی برابر ۱۵ تا ۲۱ درجه سانتی گراد است. دماهایی بالاتر و پایین تر باعث افزایش فعالیت گوساله در جهت ثابت نگه داشتن دمای بدن می شود.
افزایش دمای محیط منجر به افزایش مصرف آب و کاهش اشتهای دام می شود. گوساله ها می توانند دمای بدن خود را تا ۲۷ درجه سانتی گراد تنظیم کنند. افزایش دما بیش از این مقدار باعث می شود دمای داخلی بدن افزایش یافته در نتیجه انرژی مورد نیاز برای تنفس به دلیل نفس نفس زدن گوساله افزایش یابد. این تعریق اضافه باعث کاهش آب بدن گوساله شده و در نتیجه تنفس را سخت تر و سریع تر می کند. در صورتی که رطوبت محیط هم بالا باشد شدت این اتفاقات افزایش یافته و دمای داخلی بدن گوساله افزایش می یابد. در این حالت افزایش تعریق باز هم تقویت می شود. از سوی دیگر این شرایط اشتهای گوساله را بشدت کم کرده ولی مصرف انرژی را افزایش می دهد. یعنی گوساله به انرژی بیش تری نیاز دارد ولی غذای کم تری مصرف می کند. افزایش رطوبت محیط شرایط را برای گوساله سخت تر هم می کند. گوساله کاهش نرخ رشد نشان داده و حتی وزن خود را نیز از دست می دهد. در چنین شرایطی استفاده از مواد خشک پر انرژی و یا استفاده از شیر بیش تر توصیه می شود. همچنین آب خنک باید به صورت کامل در اختیار گوساله قرار گیرد.
کاهش دما به ۱۰ درجه و پایین تر نیز میزان انرژی مورد نیاز برای تامین دمای مناسب بدن را افزایش می دهد. دمای پایین همچنین توانایی هضم گوساله را کاهش می دهد. بطور کلی گوساله ها به دلیل سطح بدن بیشتر نسبت به وزن خویش از سرمای هوا آسیب بیش تری می بینند. کاهش دما توانایی گوساله برای هضم ماده خشک را تحت تاثیر قرار می دهد. در چنین شرایطی باید سطح انرژی غذا گوساله را برای تامین بهتر گرمای بدن افزایش دهید و یا گوساله را به محیط پوشیده و گرم تری انتقال دهید.
اگرچه دمای پایین در بیرون از مکان نگهداری گوساله ها به کاهش بیماری بسیار کمک می کند ولی می بایست در شرایط دمای بسیار پایین انرژی مورد نیاز گوساله را از طریق رژیم غذایی تامین کرد.
سطح انرژی جیره غذایی گوساله را می توان به روش های زیر افزایش داد:
- افزایش ماده خشک در شیر جایگزین و یا جایگزینی آن با شیر کامل گاو
- اضافه کردن چربی به فرمول شیر جایگزین و یا شیر کامل
- افزایش دفعات تغذیه حیوان از ۲ وعده به ۳ وعده
در شرایط سخت استرس های محیطی ماده خشک شیر و جایگزین آن را از ۱۵ درصد به ۱۸ درصد و حتی بالاتر افزایش دهید. اگرچه احتمال اسهال ناشی از تغییرات اسمزی وجود دارد. بسیاری از مکمل ها برای چنین شرایطی با درصد چربی ۶۰ درصد وجود دارند که می توانند به منظور تامین انرژی گوساله در شرایط استرس مورد مصرف قرار گیرند. وعده سوم تغذیه در شرایط کمبود انرژی می تواند مفید باشد تا انرژی مورد نیاز برای افزایش دما را تامین کرده و از کاهش وزن جلوگیری کند. گوساله های که در دمای محیط ۴ درجه رشد می کنند در مقایسه با گوساله هایی که در دمای ۱۰ درجه رشد می کنند به ۳۲ % انرژی نگهداری بیش تری نیاز دارند. هنگامی که دما تا ۱۶ درجه زیر صفر می رود این نیازانرژی بیش از دو برابر نیز افزایش می یابد. نکته بسیار مهم دمای شیر و جایگزین شیر مصرفی است که می بایست تا ۴۱ درجه گرم شوند. زیرا در این شرایط گوساله نمی تواند حرارت بیشتری تولید کند تا شیر را هم دمای بدن خود نگه دارد این روش تغذیه می تواند تا حدودی به تنظیم دمای بدن کمک کند.
اگر انرژی مورد نیاز گوساله از جیره غذایی تامین نشود گوساله این انرژی را با مصرف ذخایر چربی تامین می کند که در آن صورت با توجه به کم بودن چربی بدن گوساله از تجزیه پروتئین ماهیچه ای این انرژی را تامین می کند. گوساله ای که دچار کاهش وزن شود استرس زیادی را تجربه می کند و در صورتی که بافت ماهیچه ای نیز کاهش یابد زمینه پیدایش بسیاری از بیماری ها بوجود می آید. در این حالت درصد مرگ و میر گوساله ها نیز افزایش جدی پیدا می کند.
هنگامی که شیر یا جایگزین شیر بیشتری مصرف گردد ممکن است گوساله استارتر کمتری مصرف نماید. با این حال گوساله می تواند هنوز افزایش وزن داشته باشد و میزان رشد روزانه خود را دراین شرایط آب و هوایی بد حفظ کند.
زمان از شیر گیری بر اساس میزان مصرف استارتر تعیین می شود نه بر اساس سن گوساله. مصرف استارتر گوساله زمانی که به۱کیلو برای سه روز متوالی رسید می توان از شیر مصرفی کم کرده و غذای بیش تری جایگزین نمود . با کم کردن مقدار شیر مصرفی به یک نوبت در روز گوساله استارتر بیشتری قبل از شیرگیری مصرف می نماید.
در اختیار قرار دادن آب برای گوساله متداول است، در زمستان و با کاهش دما ممکن است گوساله دچار مشکل شود. دمای آب مصرفی گوساله در شرایط استرس سرمایی مهم است. توصیه می شود که در صورتی که آب سطل گوساله یخ می زند آب را گرم نمایید ولی در صورتی که چنین مشکلی وجود ندارد تغذیه گوساله در هوای سرد با آب گرم منجر به کاهش مصرف آب توسط حیوان می شود که اثر ضد تغذیه ای دارد.
کیفیت جایگزین های شیر موجود در بازار متفاوت است. بر اساس فرمول کارخانه به ترتیب اهمیت سهم مواد در کل محصول مرتب می شوند. در صورتی که پروتئین سویا در بالای لیست قرار دارد از مصرف این فراورده اجتناب کنید. نکته مهم این است که قبل از تعیین برنامه غذایی گوساله، کیفیت و درصد پروتئین ، چربی و کل مواد جامد محلول، ترکیب نهایی خوراک، دمای هوا و وزن گوساله را تعیین کنید. همچنین قیمت شیر کامل در زمان تصمیم گیری برای استفاده از جایگزین شیر نیز فاکتور مهمی است. از نظر اقتصادی مخلوط کردن ۱۲ کیلو از جایگزین شیر پر کیفت با ۸۰ کیلو جایگزن شیر کم کیفیت مناسب است.
همان طور که مشخص شد انتخاب جایگزین شیر به عوامل زیادی مانند نیاز تغذیه ای حیوان، شرایط محیطی، قیمت شیر کامل بستگی دارد.در برچسب های جایگزین شیر مقادیر مواد تشکیل دهنده آن بر حسب مقدار از بالا به پایین نوشته می شود.اگر پروتیین جایگزین شیر از منشا سویا میباشد و در صدر لیست قرار دارد بهتر است از خرید آن پرهیز کنید.جنبه دیگر کیفیت که بایستی در نظر گرفت درصد پروتین و چربی و ماده خشک شیر جایگزین پس از مخلوط کردن آن با آب میباشد. دمای محیط و وزن گوساله قبلا بایستی تعیین شده باشد.مورد دیگری که بایستی در نظر گرفت قیمت شیر میباشد. بطور سر انگشتی اغلب برای تعیین اقتصادی بودن شیر خشک مصرفی ملاک این است که ۲۵ پوند شیر خشک با کیفیت بالا بایستی قیمتی کمتر از ۱۶۰ پوند شیر خام داشته باشد تا بتواند جایگزین آن گردد. بر اساس آنچه تا کنون گفته شد تغذیه گوساله با شیرخشک نیاز به دانستن مواد بکار رفته در آن و علم تغذیه و شرایط محیطی دارد .مدیریت کنید تا تاثیر آن را در سلامتی و افزایش رشد حیوان ببینید. در حالی که از نظر هزینه کم تر خرج نموده اید هزینه های ناشی از بیماری ها و ریسک مرگ و میر حیوان نیز کاهش می یابد. تلیسه ای که در سنین پایین تر رشد بهتری داشته باشد در زمان کوتاه تری به زایمان اول می رسد.
فرمول های رشد سریع
امروزه کاهش هزینه تامین تلیسه جایگزین برای گله اهمیت زیادی برای دامدار دارد. دامداران و متخصصان تغذیه سعی می کنند با افزایش سرعت رشد گوساله ها آن ها را سریع تر وارد گله کرده تا سود اقتصادی گله افزایش یابد. تا همین اواخر گوساله های تازه متولد شده نادیده گرفته می شدند. ولی با افزایش هزینه های نگهداری گله توجه خاصی به هزینه رشد تلیسه ها شده و مهمترین قسمت از نظر تامین هزینه و تاثیر در مراحل رشدی تلیسه سنین اولیه رشد است. تحقیقات اخیر نکات مهمی را برای مدیریت بهتر خوراک گوساله و افزایش سرعت رشد مشخص نموده است.
تحقیقات نشان داده که وزن مناسب برای تلیسه های نژاد هولشتاین در زمان اولین زایمان ۶۰۰ تا ۶۵۰ کیلوگرم و قد از ناحیه جدوگاه ۱۳۰ سانت متر است و در صورت تغذیه با جایگزین شیر ( ۲۰ درصد پروتئین، ۲۰ درصد چربی ) به میزان ۸ تا ۱۰ درصد وزن بدن، سرعت رشدی ۲۰۰ تا ۴۵۰ گرم در روز نیاز است. در این صورت میانگین افزایش وزن گوساله ها ۸۰۰ گرم در روز می شود که به معنی رسیدن به وزن ایده آل برای تلقیح در سن ۱۴ ماهگی و اولین زایمان در قبل از ۲۴ ماهگی است. در صورتی که رشد به سرعت لازم نرسد این زمان تا ۱۸ ماهگی به تعویق می افتد. می توان گفت که هر عاملی که سرعت رشد مناسب در ۹ ماه اول زندگی گوساله را کاهش دهد تاثیر بسیار زیادی بر سن و قد در زایمان اول گاو می گذارد.
همان گونه که قبلا گفته شد در صورتی که گوساله نزد مادرش پرستاری شود، بین ۶ الی ۱۰ نوبت در روز و به میزان ۱۶ تا ۲۴% وزن خود شیر دریافت می کند. شیر کامل حدودا ۱۲٫۵ درصد ماده خشک دارد و این بدان معنی است که روزانه گوساله باید ۲ الی ۳ پوند شیر خشک مصرف نماید تا نیازش برطرف گردد. اکثر کارخانه های سازنده شیر خشک توصیه می کنند که نیم کیلو شیر خشک را به ۳٫۵ لیتر آب اضافه نمایید و روزانه در اختیار گوساله قرار گیرد. این مقدار مصرف فقط یک سوم یا یک دوم از آن مقدار شیری است که گوساله به طور طبیعی از مصرف شیر مادر دریافت می نماید. در نظر داشته باشید که پروتئین شیر کامل ۲۶% در صورتی که جایگزین شیر حدود ۲۰ تا ۲۲% پروتئین دارد. بنابراین گوساله با تغذیه توسط جایگزین شیر اول نیمی از مقدار مورد نیاز شیر دریافت می کند و همان مقدار دریافتی نیز مقدار پروتئین کمتر از شیر کامل دارد. پس می توان بجای استفاده از عبارت افزایش دهنده سرعت رشد برای شیرهای جایگزین از عبارت رشد عادی استفاده کرد زیرا در شرایط برابر سرعت رشد با شیر مادر حتی بالاتر نیز می باشد.
بیشتر شیر های جایگزین دارای پروتئین ۲۶ تا ۳۰ درصد و چربی ۱۵ تا ۲۰ درصد می باشد .میزان پروتیین آنها خیلی شبه به شیر مادر است ولی میزان چربی آنها کمتر از شیر طبیعی میباشند و در صورت تغذیه در کوتاه ترین زمان باعث رشد بافت ماهیچه ای در بدن گوساله شده و بر خلاف شیر کامل مراحل رشدی را با کمترین میزان ذخیره چربی در بدن گوساله کامل می کنند. تحقیقات دانشگاه ایلی نویز نشان داده است نسبت بافت عضلانی به چربی بدن و کارایی رشد در گوساله هایی بیشتر بوده است که میزان پروتیین جایگزین شیر مصرفی آنها بیشتر بوده است.این گوساله ها سرعت رشد بیشتری داشتند ولی به ازای هر واحد افزایش وزن، ماده خشک کمتری مصرف کرده بودند.بنابراین در برنامه های رشد سریع نیاز به در نظر گرفتن ارزیابی های اقتصادی نیز مطرح است. در یک تحقیق مشابه سه گروه گوساله، شیر خشکی با مقدار ۲۶ درصد پروتیین خام و ۱۸ درصد چربی را در مقادیر مختلف ۱۰ و ۱۴و ۱۸ درصد از وزن بدن خود روزانه مصرف کردند. میزان رشد روزانه آنها به ترتیب ۰٫۷۹ و ۱٫۵۵ و ۲٫۲۵ پوند در روز بود. توجه کنید که برای دامدار سرعت رشد بافت های بدن گوساله مهم تر از میزان چربی ذخیره شده در بدن است زیرا پس از رشد بدن می توان از طریق خوراک چربی مورد نیاز گوساله را تامین کرد. مجددا تاکید می کنم که در گوساله هایی با رشد سریع نسبت تولید بافت ماهیجه ای به بافت چربی بیشتر بوده است و شیر خشک هایی با درصد پروتیین بالا به تولید بافت ماهیجه ای در بدن گوساله ها کمک زیادی می کنند.
برنامه های تغذیه پیشنهادی خیلی کم تحت تاثیر تکنولوژی ساخت شیر خشکها قرار می گیرند. اکثر محققین علاقه دارند که گوساله ها در خلال اولین هفته زندگی خود معادل ۱٫۵ تا ۲ درصد از وزن بدن خود را پودر خشک شیرخشک مصرف نمایند.یک مثال خوب این است که ۰٫۹ پوند پودر شیر خشک را با مقدار ۲٫۵ برابر آن آب گرم مخلوط کرده و به مصرف برسانند.با این حساب یک گوساله ۹۰ پوندی مجموعا ۱٫۸ پوند شیرخشک که معادل ۲ درصد وزن بدن آن میباشد مصرف می نماید.از هفته دوم تا زمان از شیر گیری بهتر است مقادیر بیشتری مصرف گردد.یک مثال خوب برای این بخش این است که ۱٫۳ پوند پودر شیرخشک را با ۳٫۵ برابر آن آب گرم مخلوط کرده و به مصرف گوساله ها برسانند.نتیجه این روش تغذیه ، مصرف ۲٫۶ پوند پودر شیرخشک به همراه ۷ برابر آن آب گرم در روز میباشد.یک پیشنهاد عمومی این است که از شیرخشک هایی استفاده گردد که بین ۱۵ تا ۱۸ درصد ماده خشک داشته باشند. یکی از بهترین روش ها تغذیه شیر یا جایگزین شیر به گوساله با استفاده از پستانک است . اکثر این پستانکها دارای دو سایز مخزن هستند. در هر نوبت تغذیه نباید بیش از ۳٫۵ لیتر تغذیه گردد.اما اگر هرف از تغذیه رشد سریع گوساله ها میباشد بایستی دفعات تغذیه گوساله ها با پستانک زیاد تر گردد نه اینکه با سایز بزرگتر پستانک تغذیه انجام شود. برای این کار نیاز به کارگر بیشتر میباشد ولی دفعات تغذیه بیشتر مثلا سه مرتبه در روز بجای دو مرتبه در عمل سودمندی های بیشتری برای گوساله ها در بر دارد. پستانکهایی با مخازن بزرگتر نیز در بازار وجود دارند و دارای سه بخش بوده و در هر بخش یک سوراخ دارد بطویکه از هر بخش آن در هر نوبت تغذیه بیش از ۳٫۵ لیتر تغذیه نمی شوند و با این پستانکها دو مرتبه در روز گوساله ها تغذیه می شوند.
نگرانی دیگر در هنگام استفاده از جایگزین شیر بروز اسهال تغذیه ای است. استفاده از استارتر گوساله این احتمال را کاهش میدهد ولی همچنان مدفوع خروجی آبکی است. با این حال از سن ۳ تا ۷ روزگی تغذیه آزاد با استارتر شروع می شود. استارتر مصرفی باید سرشار از پروتئین بوده و محیط گوساله بصورت روزانه از بقایای مدفوع پاکسازی گردد.
گوساله در سن ۶ تا ۷ هفتگی آماده از شیرگیری است ولی تغذیه با شیر می تواند تا ۸ هفتگی ادامه یابد و پس از آن حیوان را از شیر گرفت. این دوره برابر افزایش مصرف روزانه از ۱ کیلوگرم به ۳ کیلوگرم استارتر توسط گوساله است. توجه شود که آب به صورت آزاد از ابتدا تغذیه با استارتر در اختیار حیوان قرار گیرد. استفاده از آب برای حیوان اختیاری است و ممکن است در فصل سرما اصلا فایده ای نداشته باشد. در هر صورت نباید از تغذیه کافی شیر جایگزین به دلیل در دسترس بودن آب چشم پوشی نمود.
در فرمول استارتری که به عنوان افزایش دهنده سرعت رشد مصرف می شود مقادیر بالاتری از پروتئین نسبت به استارترهای معمول تامین می شود. امروزه بیش تر استارتر ها دارای ۱۷ تا ۱۹ درصد پروتئین می باشند. در حالی که بیش تر تحقیقات استفاده از استارتری با پروتئین ۲۲ تا ۲۶ درصد را توصیه می کنند. روند کلی به این صورت است که اگر جایگزین شیر مورد تغذیه گوساله دارای پروتیئن بالایی بوده است استارتر مورد مصرف گوساله نیز می بایست ۲۶ تا ۲۸ درصد پروتئین داشته باشد تا روند افزایش رشد گوساله پس از از شیرگیری همچنان افزایشی باشد. توصیه می شود گوساله به مدت ۲ تا ۴ هفته با همین استارتر بدون جیره علوفه خشبی تغذیه شود. میزان استارتر جیره برای اطمینان از تاثیر مثبت بر رشد حیوان به صورت مستمر در بازه مصرفی ۳ تا ۴ کیلوگرم بررسی شود. می توان تغذیه گوساله را تا سن ۱۰ و ۱۲ هفتگی نیز با استارتر مناسب ادامه داد و در مراحل پایانی حیوان را به میزان ۱۵ تا ۲۰ درصد جیره با علوفه یونجه با کیفیت تغذیه نمود.
استارتر گوساله می بایست حاوی مواد غذایی باشد که براحتی در شکمبه گوساله تخمیر شده و در روده جذب شوند. این مواد می توانند شامل تفاله مرکبات، تفاله چغندر، مقدار کمی پوسته سویا، پودر آب پنیر، مخلوطی از پروتئین با منشا حیوانی و اسید آمینه های ضروری مانند متیونین، لیزین، ترئونین و هیستیدین باشند.
توجه شود که مواد تشکیل دهنده استارتر باید بدون مواد سمی باشند زیرا در این دوران گوساله بسیار حساس بوده و از طرف دیگر با افزایش وزن گوساله مصرف استارتر و به دنبال آن تجمع مواد سمی در بدن گوساله افزایش می یابد. این مورد برای داروهایی که ممکن است به شیر جایگزین افزوده شوند نیز صدق می کند.
مزایایی که برای برنامه تغذیه ای افزایش رشد محتمل است عبارتند از:
- افزایش نرخ رشد از تولد تا از شیرگیری
- افزایش بافت عضلانی به چربی
- افزایش رشد موثر
- افزایش بافت پارانشیمی در پستان ( بافت پستان بیش تر برای تولید شیر بیش تر )
- بهبود پاسخ ایمنی بدن در نتیجه کاهش آمار مرگ و میر
- کاهش داروی مورد نیاز گوساله بدلیل افزایش بنیه بدنی
- شانس رسیدن زمان اولین زایش به قبل از ۲۴ ماهگی افزایش می یابد.
- این برنامه به دلیل لحاظ کردن ملاحظات زیست محیطی نیاز به تغییر ندارد.
در گله هایی که مشغول بررسی بوده ام و در آن گله ها برنامه افزایش نرخ رشد مورد استفاده قرار گرفته است، افزایش قابل توجهی در سرعت رشد و سایز بدنی گوساله ها مشاهده کرده ام. البته ویژگی اصلی چنین گله هایی افزایش فوق العاده سلامتی در گله بود. در گله هایی که از فرمول ها بهینه شده رشد استفاده می کنند هزینه های مربوط به سلامتی و دارو تا ۸۰ درصد و نرخ مرگ و میر ۱ تا ۲ درصد کاهش داشته است. باید توجه داشت که مدیریت خوب در گله به اندازه استفاده از برنامه افزایش رشد مهم است. باید توجه داشت که هنوز هم استفاده از آغوز با کیفیت، مدیریت و تغذیه، بهداشت محیط، و خوراک مصرفی مهم ترین ویژگی های مدیریتی هستند. استفاده از برنامه افزایش رشد نمی تواند کاستی های مدیریتی، بهداشت ضعیف، و فقر خوراک را جبران کند.مقدار سود حاصل از اجرای این برنامه ها نمی تواند زیاد باشد اگر که تلیسه ها در آینده مطابق با سرعت رشد قبل خود پرورش نیابند. فرمول این برنامه غذایی را به منظور افزایش جمعیت میکروبی شکمبه و تامین پروتئین مورد نیاز برای حداکثر رشد بدن حیوان دنبال کنید، این کار را بدون افزایش چربی اضافی انجام دهید تا به حد اکثر رشد در کمترین سن در اولین زایمان برسید.حدودا ۶۳ درصد از تلیسه های دامداران آمریکا دارای اولین سن زایش بیش از ۲۴ ماه میباشند. نتایج تحقیقات نشان داده است که اولین زایمان تلیسه ها در سنین بالاتر به دلیل سایز و وزن بالای آنها بهتر است ولی میزان شیری که در اولین شکم خواهند داد تحت تاثیر این فاکتورها قرار نخواهند گرفت. رشد مناسب حیوان می تواند زایمان اول گوساله را جلو انداخته و به این ترتیب گوساله سریع تر به چرخه تولید گله وارد شده، به این طریق خوراک کمتر مصرف می شود و نرخ بازگشت سرمایه بهبود می یابد.
دکتر ون آمبورگ از دانشگاه کورنل تخمین زده است که برنامه های قدیمی پرورش گوساله به ازای هر پوند شیر خشک مصرفی برای یک گوساله ۶۷ دلار هزینه دارد ولی در برنامه های رشد سریع این میزان به ۱۴۲ دلار می رسد نتیجه آن افزایش ۷۵ دلار هزینه اضافی در اینگونه برنامه های پرورش گوساله میباشد.
در حالی که مشاهدات مزرعه ای نشان داده است که افزایش هزینه ناشی از برنامه افزایش رشد، براحتی از طریق کاهش نرخ مرگ و میر جبران می شود از سوی دیگر ورود سریع تر گوساله به گله می تواند سود آوری های دیگری نیز به همراه داشته باشد و این هزینه اضافی چندباره جبران می شود. البته تاکید می شود که برای حصول نتیجه حداکثری از برنامه افزایش رشد می بایست مدیریت عالی بر مزرعه اعمال شود. تغییر برنامه مدیریتی مزرعه به برنامه افزایش سرعت رشد، مشکلات فعلی از نظر بیماری و کمبودهای مد یریتی را جبران نمی کند.
جهت اطلاعات بیشتر به قسمت خدمات مشاوره و یا تماس با ما مراجعه کنید .