پرورش بز شیری – کارخانه دامداران دالانکوه

با توجه به نیاز کشور به پرورش بز شیری ، دانش این صنعت دارای اهمیت زیادی در ارتقاء آن دارد.

تاریخچه پرورش بز شیری در ایران - سانن

سابقه ورود بز سانن اصیل به ایران به بیش از ۵۰ سال قبل و به سال ۱۳۴۳ بر می گردد. ورود بز سانن در ایران با هدف آمیخته گری این نژاد با بزهای بومی و تولید یک نژاد شیری انجام شد که بنا به دلایلی این طرح چندان توفیق نداشت و به اهداف اولیه خود نایل نشد. اما در سال های اخیر و با مشارکت بخش خصوصی و صدور مجوز وزارت جهاد کشاورزی، ورود بزهای خالص نژاد سانن از فرانسه به ایران آغاز شده و در نقاط مختلف کشور گله های متعددی بر اساس پرورش بز سانن شکل گرفته است.

پروش بز شیری سانن

«سانن» یکی از نژادهای معروف بُز شیری اروپا است که از جهت برتری در خصوصیات تولیدی و تولید مثلی در بیشتر نقاط جهان گسترش یافته و علاقه مندان بسیاری به پرورش و نگهداری آَن مشغول شده اند. معروفیت این بز به سبب توانایی زیاد در تولید شیر، رشد سریع، باروری، چند قلو زایی کیفیت ترکیبات شیر، فرآوری آسان و لذیذ در تهیه محصولات لبنی، رفتار آرام در پرورش و نگهداری و … است.

بر اساس یک توصیه عمومی برای دامدارانی که قصد دارند تا پرورش بز شیری را بصورت مزرعه ای و یا در سیستم های بسته انجام دهند، انتخاب بز سانن به دلیل ظرفیت بالاتر تولید شیر، مناسب تر است.
بزهای نژاد سانن و آلپاین به تولید شیر معروف هستند.

آشنایی با بز سانن (Sannan Goat)

نام نژاد: بز سانن saanen-goat
منشاء: فرانسه
وزن بز نر بالغ :۸۰-۱۲۰ کیلوگرم
وزن بز ماده بالغ: ۵۰-۹۰ کیلوگرم
میانگین تولید شیر:بین 900 تا 1200 کیلوگرم طی 280 الی 305 روز
درصد پروتین شیر: ۳٫۱۸ درصد
درصد چربی شیر: ۳٫۵۸ درصد

زیستگاه اصلی بز سانن در کوههای کشور سوئیس در روستایی به نام سانن بوده و این نژاد از این نقطه به سراسر جهان منتقل شده است. بز سانن دارای موهای کوتاه سفید و گاهی خاکستری (در نژادهای انگلیسی ) است. متوسط وزن بزهای ماده این نژاد حدود ۶0 کیلو گرم و وزن نرها تا ۷۵ کیلو گرم می رسد. ارتفاع قد در بزهای ماده ۷5 سانتی متر و در نرها به ۸0 سانتی متر می رسد. نرها شاخدار و ماده ها ممکن است دارای شاخ کوتاه یا بی شاخ باشند.

بز سانن به تولید شیر معروف است و شاید به جرأت بتوان گفت بهترین نژاد شیری بز در دنیاست.
دوره شیردهی آن ۲8۰ تا ۳۰۵ روز است و روزانه بین ۳ تا 4 لیتر شیر می دهد.
متوسط چربی شیر این نژاد ۳٫۶ درصد، پروتئین شیر ۳٫۲ درصد و مواد جامد شیر ۱۲٫۸ درصد می باشد.
دوقلوزایی در بزهای سانن خالص موضوعی عادی است.
دوقلوزایی بزهای ماده را در این نژاد در شکم اول حدود 1۵ درصد و از شکم دو به بعد حدود 85 درصد میباشد. این در حالی است که موارد زایش سه یا چهار قلو نیز در این نژاد فراوان گزارش شده است.

اصلی ترین مزیت بز سانن این است که نگهداری و مدیریت آنها بسیار آسان است. به طوری که یک کودک می تواند از یک گله کوچک سانن نگهداری کند و اینکه آنها به میزان زیادی شیر تولید می کنند.

بزها حیواناتی بسیار باهوش و بازیگوش و با قابلیت عادت پذیری در هر شرایط آب و هوایی و نیز شرایط سخت تغذیه ای هستند از این رو این حیوان در اکثر مناطق فقیر چه از لحاظ آب و هوا و اقلیم و چه از لحاظ مادی ، کمک حال بسیار خوبی برای انسانها بوده و هستند .

تغذیه بز سانن:

از آنجایی که بز های سانن شیر زیادی تولید می کنند بنابر این به مقدار زیادی پروتئین و انرژی نیاز دارند و تغذیه آنها باید به طور منظم انجام شود، همیشه همراه با غذای تازه و خوب، بطور منظم آب تازه و سالم برای آنها فراهم کنید.
هر راس بز سانن و آلپاین در روز حدود ۳ کیلوگرم خوراک مصرف می کند.
ساده ترین و سالم ترین نوع خوراک کاه ، یونجه و خوراک اماده (کنسانتره ) میباشد.

تولید مثل بز سانن:

بزهای سانن معمولا هر سال تولید مثل می کنند و در هر دوره یک یا یک جفت بزغاله تولید می کنند. لازم است از ماده های آبستن بسیار مراقبت شود.
بزغاله های سانن از 7 ماهگی بالغ شده و قابل باروری هستند .

محل نگهداری بزهای سانن:

محل زندگی برای بزهای سانن بسیار حیاتی و مهم است.

مهم ترین عامل در پروش خوب یک گله بز هوای سالم است .

همچنین یک مکان مناسب از آنها در مقابل انواع شرایط نامطلوب و انواع بیماری ها محافظت می کند.

نگهداری بز سانن:

پرورش بز سانن بسیار آسان است. آنها نیاز به مراقبت مخصوص و اضافی ندارند.

شما می توانید آنها را با حیوانات دیگر خود پرورش دهید.

حتی یک کودک هم می تواند آنها را پرورش دهد و از آنها به آسانی مراقبت کند. اما مراقبت اضافی و مدیریت آنها، سلامتی و تولید آنها را افزایش می دهد.

همیشه غذای تازه با کیفیت خوب به بزهای خود بدهید که از مواد غذایی با ارزش و غنی شده با عناصر ضروری غذا، تهیه شده باشد.
عمل شیر دوشی از بزها باید روزی دو بار انجام شود.
سعی کنید اطراف مزرعه خود حصار بکشید و همیشه بزها را داخل مزرعه نگهداری کنید.
اطمینان حاصل کنید که هوای تازه و نور داخل محل نگهداری آنها تامین می شود.
محل نگهداری و تجهیزات مورد استفاده بزها را به طور منظم تمیز کنید.
همیشه محل نگهداری را خشک نگهدارید.
بزهای نر را از بزهای ماده جدا نگهدارید.
از بز های نر بالغ، ماده های باردار و بزغاله ها بسیار مراقبت کنید.
برای بزها آب تازه کافی و تمیز مهیا کنید.
در صورت نیاز بلافاصله با دامپزشک تماس بگیرید.

اقلیم مناسب برای پرورش بز شیری سانن

برای پرورش این نوع بزها بهتر است مناطقی از کشور با آب و هوای کوهستانی و خنک انتخاب شود و یا تهویه مناسب در آغل برقرار باشد. بزها به کوران بسیار حساس هستند ولی نسبت به سرما بسیار مقام هستند که این امر ارتباط بسیاری به جایگاه و تغذیه حیوان دارد .

شرایط آب و هوایی مناسب برای پروش بز شیری سانن :

رطوبت حداقل ۲۵ درصد و حداکثر ۷۵ درصد برای پرورش بز مطلوب است. در رطوبت‌های بالاتر هم توان تولید وجود دارد اما کاهش خواهد یافت.
دمای مناسب برای پرورش بز معمولا بین 10 تا 30 درجۀ سانتیگراد است. مقدار تولید شیر و سلامت عمومی بزها در دمای بین ۱0- تا ۲5 درجه تحت تأثیر قرار نمیگیرد ولی دمای بیش از 30 درجه یا کمتر از ۵- درجه باعث کاهش مصرف خوراک و کاهش تولید شیر آنها می‌شود.

بنابراین پرورش بز سانن در مکان‌هایی از ایران که متوسط دمای هوا در طول سال (بویژه در تابستان) بالاتر از ۳۰ درجه سانتیگراد و در زمستان کمتر از 5- درجه است، با مشکل و کاهش تولید مواجه خواهد بود .

نحوه ایجاد یک گله بز شیری

برای تشکیل و ایجاد یک گله بز شیری اصلاح شده به دو روش می توان اقدام کرد:

در روش اول می توان تمام بزهای نر و ماده مورد نیاز گله را از نژاد خالص سانن یا آلپاین و از مراکز توزیع و فروش این نژادها در داخل یا خارج از کشور تهیه کرد.
روش دوم برای ایجاد یک گله بز شیری آن است که یک یا چند راس بز نر خالص از نژاد سانن یا آلپاین را از مراکز معتبر خریداری و سپس از آن ها برای آمیخته گری با بزهای بومی یک منطقه برای چند نسل استفاده نمود.

نکات کلیدی

جایگاه

در طراحی جایگاه باید بتوان بزها را بر اساس مرحله های شیرواری یا میزان تولید و سن دسته بندی نموده .
جهت تابش نور و وزش باد باید در طراحی جایگاه لحاظ شود.
دسترسی به شیر دوش باید در شرایط مختلف مانند اب و هوا و نگهداری و خروج شیر از شیر دوش برسی و در طراحی ان مورد توجه قرار گیرد.
جایگاه بزغاله ها باید دارای دسته بندی های مختف و بسیار تمیز و دارای برنامه ضدعفونی کردن و نیز گرم (دمای ۲۵ درجه )و راحت باشد.
در طراحی انبار علوفه و کنسانتره باید شرایط نگهداری و دسترسی کاگران برای توزیع انها در زمان تغذیه گله مناسب و اسان باشد.
جایگاه دامهای نر بالغ باید مجزا و در حداکثر فاصله با دامهای ماده باشد.
نوع طراحی اخورها در اتلاف علوفه و کنسانتره بسیار مهم است و باید برای دسته های مختلف و سنین مختلف اخورهای مجزا طراحی کرد .

تغذیه

تغدیه ۷۰ الی ۷۵ درصد هزینه یک دامداری را تشکیل می دهد بنابراین مدیریت تغدیه در رشد و بهروری دام بسیار مهم و اساسی است.
مهم ترین عامل در تغذیه بز تأمین آب و علوفه سالم در تمام مدت شبانه روز در ابشخور و اخور دام است. این مسئله بدلیل نوع شکمبه بز و نیاز مبرم ان به نشخوار کردن بسیار اهمیت دارد و برای این منظور باید همیشه در اخور دام علوفه به طور ازاد وجود داشته باشد .
مقدار یونجه برحسب زمان شیرواری متغیر است و به طور مثال در زمان خشک بودن دام نیاز به تغذیه بالا با یونجه نیست .
مقدار و نوع خوراک اماده (کنسانتره ) می بایست بر حسب سن ، جنسیت و زمان شیرواری بالانس شود تا علاوه بر بهره وری درست بتواند هزینه های شما را هم کنترل کند مثلا برای بز خشک یا نر بز پرواری خوراک مخصوص خود را تهیه نمایید.
در زمان شیر دهی دام بالانس خوراک با علوفه بسیار اهمیت دارد چراکه باعث اسیدوز و افت شیر و بیمار شدن دام خواهد شد.
زمان مصرف خوراک در دام باید بعد از چراندن علوفه (یونجه ) باشد تا هضم ان در شکمبه به راحتی انجام شود و جلوی اسیدوز را بگیرد.
مصرف کاه ( یا سیلو ) در تغذیه دام اهمیت بالای دارد و باید بعد از چرای یونجه و خوراک به صورت ازاد در اختیار دام قرارگیرد.
اب تازه باید همیشه در دست رس دام باشد برای این منظور می توان از ابشخورهای دارای شناوراستفاده کرد.
در تغذیه بزغاله ها باید از هفته سوم اب تازه و یونجه و خوراک به صورت ازاد در اختیار بزغاله قرارگیرد .
در زمان شیر دوشی میتوان برای ارامش و کنترل بزها از اخور خوراک دهی و مقدار کمی خوراک استفاده کرد.
بزغاله ها پس از از شیر گیری باید سریعأ تفکیک شده و با جیره مخصوص خود تغذیه شوند.

مدیریت گله

مدیریت ضعبف گله تمام هزینه ها و زحمات انجام شده در دامداری را از بین خواهد برد و دامدار را بسیار سریع به خستگی و نهایتاَ ورشکستگی می کشاند.
نظارت بر کارگران دامداری و دادن دستوالعمل ها و پروتوکل های درست به انها رمز موفقیت یک دامدار می باشد.
اجرای پروتوکل های واکسیناسیون ، گله را از بسیاری از بیمای های واگیردار و مهلک نجات خواهد داد.

جهت اطلاعات بیشتر و سفارش محصول به قسمت بزشیری و خدمات مشاوره و یا تماس با ما مراجعه کنید .